Odnaleziono sztandar ZBoWiD w Chwaszczynie
W październiku 2015 roku miało miejsce odkrycie o ogromnym znaczeniu dla historii Chwaszczyna i okolicznych miejscowości – odnaleziono sztandar Związku Bojowników o Wolność i Demokrację – Koła w Chwaszczynie. Odkrycia dokonał Tadeusz Dargacz, a przebieg tych poszukiwań opisuje niniejszy artykuł.
W sobotę 31 października przeprowadziłem dłuższą rozmowę z Tadeuszem Dargaczem, Naczelnikiem Ochotniczej Straży Pożarnej w Chwaszczynie, na temat jego starań o ujawnienie miejsca złożenia sztandaru Chwaszczyńskiego Koła ZBoWiD.
Tadeusz temat podjął na początku września, tuż po pierwszym spotkaniu organizacyjnym w sprawie remontu Obelisku. Badania rozpoczął od rozmów z działaczami organizacji kombatanckich sąsiednich miejscowości, w szczególności Rumi i Redy, odnośnie zwyczajów postępowania ze sztandarami. Posiłkując się wiedzą uzyskaną w rozmowach z potomkami ZBoWiD-owców ustalił, że sztandar przechowywany był w Chwaszczynie u pana Teodora Karkutta, po śmierci którego, sztandar powierzono pani Bronisławie Licbarskiej z Dobrzewina. Następnie Tadeuszowi udało się nawiązać kontakt z panią Mirosławą Łukasik – córką Bronisławy Licbarskiej. Wspólnie ustalili, że pani Bronisława po pewnym czasie sprawowania pieczy nad sztandarem przekazała go Urzędowi Gminy Szemud. Był on jeszcze czasem wypożyczany przez członków Koła celem wystawienia delegacji na pogrzeby ZBoWiD-owców, niestety zwyczaj ten ustał wraz ze śmiercią pana Franciszka Haase z Karczemek. Od tego czasu sztandar już stale spoczywał w archiwum urzędu.
W drugiej połowie października, naczelnik Tadeusz Dargacz wraz z prezesem Ludwikiem Secke, udali się do Urzędu Gminy Szemud i przyjęli Sztandar Chwaszczyńskiego Koła ZBoWiD do zbiorów archiwalnych Ochotniczej Straży Pożarnej w Chwaszczynie. Straż postara się o wykonanie odpowiedniej gabloty, tak by z należnym uszanowaniem umieścić go w sali głównej strażnicy, upamiętniając tym samym działalność Koła i zaangażowanie jego członków w zachowanie pamięci o ofiarach II Wojny Światowej.
Odnaleziony sztandar będzie można podziwiać m.in. w środę 11 listopada 2015 roku, podczas zaplanowanej na ten dzień uroczystości odsłonięcia odnowionego Obelisku. Poczet sztandarowy wystawią potomkowie członków Chwaszczyńskiego Koła ZBoWiD.
Tadeusz przesyła serdeczne podziękowania wszystkim osobom, które przyczyniły się do odnalezienia sztandaru, w szczególności pani Mirosławie Łukasik (córce Bronisławy Licbarskiej) oraz Janinie Baranowskiej (z Urzędu Gminy Szemud).
Gdy spytałem Tadeusza o jego motywację do prowadzenia badań historii regionu, odpowiedział krótko – „Aby pamięć o mieszkańcach Chwaszczyna i okolic nigdy nie zginęła!”
......................................................................................................................................................
Bardzo ciekawe wydają się losy odnalezionego sztandaru w kontekście przemian ustrojowych, których był świadkiem. Przeprowadzone wspólnie z Tadeuszem pobieżne badanie eksponatu wykazało, że w różnym czasie dokonano w nim co najmniej czterech zmian w stosunku do stanu pierwotnego.
Oficjalna odznaka związkowa – Znak ZBoWiD – oparta był na planie krzyża równoramiennego, w którego centralnej części widniał wizerunek orła białego (bez korony), zaś na ramionach napisy: 1905 POKÓJ – ZBOWID 1945 – WOLNOŚĆ – SOCJALIZM, w tle krzyża umieszczono flagi: czerwoną (po lewej) i biało-czerwoną (po prawej). Taką też treść miał początkowo awers chwaszczyńskiego sztandaru.
Na sztandarze widać jednak późniejsze przeszycie awersu flagą biało-czerwoną od dolnego lewego do górnego prawego rogu, w taki sposób, że zakryła ona słowa: ZBOWID i SOCJALIZM, pozostawiając widoczne słowa: POKÓJ i WOLNOŚĆ. Zmieniono także tło krzyża w ten sposób, że do czerwonej (lewej) flagi doszyto białe płótno, tak by obie flagi były biało-czerwone. Wizerunkowi orła białego dodano srebrną haftowaną koronę. Późniejsze przeszycia flagą dostrzec można także w rogach rewersu, nie ustalono jednak czy przesłaniają jakąkolwiek treść.
......................................................................................................................................................
By wszyscy czytelnicy mogli właściwie umiejscowić opisane wydarzenia, postaram się przybliżyć zarówno przynależność administracyjną Chwaszczyna, jak i ramy czasowe działalności ZBoWiD.
W latach 1934-1954 istniała Gmina Chwaszczyno, do której należały w szczególności: Bojano, Chwaszczyno, Dobrzewino, Kielno, Koleczkowo, Kolonia, jak również Wielki Kack (w roku 1953 przyłączony do Gdyni), Chwarzno i Wiczlino (w roku 1973 przyłączone do Gdyni) oraz Osowa i Wysoka (w roku 1973 przyłączone do Gdańska). Władze gminy urzędowały w budynku pod obecnym adresem ul. Oliwska 102 (ceglany budynek naprzeciw wyjazdu z Parku Handlowego „Prima”).
Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) został utworzony w 1949 roku jako organizacja jednocząca istniejące w tamtym czasie organizacje kombatanckie (i inne), podporządkowana organizacyjnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR).
Nie jest znana data zawiązania Koła ZBoWiD w Chwaszcznie.
W latach 1954-1972 gminy przemianowano na gromady, w tym Gromadę Chwaszczyno, która prócz dotychczas administrowanych terenów, objęła swym zakresem także Tuchom. Władze gromady urzędowały w budynku przy ul. Wiejskiej (tzw. stare przedszkole).
Obelisk w centrum Chwaszczyna odsłonięto dnia 17 września 1972 roku.
Z dniem 01.01.1973r. na skutek kolejnej reformy administracyjnej, w miejsce gromad ponownie wprowadzono gminy. Naszej, chwaszczyńskiej gminy już jednak nie przywrócono. Miejscowość Chwaszczyno została włączona do Gminy Kielno (styczeń 1973 – czerwiec 1976) a następnie do Gminy Żukowo (lipiec 1976 – nadal).
Sztandar ZBoWiD w Chwaszczynie został nadany dnia 28 października 1973 roku.
W styczniu 1990 roku miał miejsce ostatni zjazd PZPR, zakończony samorozwiązaniem tej partii. W kwietniu 1990 roku ZBoWiD przekształcono w Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, który działa także obecnie.
......................................................................................................................................................
Powyższa publikacja może zawierać nieścisłości wymagające sprecyzowania lub sprostowania. Nie jesteśmy historykami, zatem prosimy czytelników o wyrozumiałość. Ufamy, że wśród mieszkańców Chwaszczyna lub okolicznych miejscowości znajdzie się osoba, która zechce wnikliwie zbadać historię Chwaszczyńskiego Koła ZBoWiD i opublikuje na ten temat pracę o odpowiednich walorach naukowych.
Leopold Rzeszewicz
Chwaszczyno, dnia 01 listopada 2015 roku
